Voor mijn opleiding Master Leren en Innoveren schreef ik het onderstaande artikel over het effect van differentiatie met behulp van peer teaching op het gevoel van muzikale competentie in de muzieklessen aan tweedejaars studenten op Hogeschool (PABO) De Kempel in Helmond (door Anne-Marie Smeets-Sloekers)
Use what talent you posess; the woods would be very silent if no birds sang except those that sang best (Henry van Dyke)
Tijd voor muziek
Er is veel aandacht voor muziek en muziekonderwijs. Vanuit overheid en bedrijfsleven zijn verschillende impuls- en subsidieregelingen gestart waaronder het project ‘Meer Muziek in de klas’. Wetenschappelijke onderzoeken bewijzen dat muziek een positieve invloed heeft op het welbevinden en de ontwikkeling van het brein (Scherder zoals beschreven in Voermans, 2016). Tegelijkertijd voelen groepsleerkrachten en pabostudenten zich onvoldoende competent om muziekles te geven in de beroepspraktijk (Hoogeveen et. al., 2014). Muziek is een vak waarbij vaardigheden geleerd moeten worden en dat vraagt oefening en tijd (Cramer et.al., 2010). Die tijd is in het modulaire systeem op de pabo alleen maar afgenomen.
Talent?
Een meerderheid van de studenten heeft nauwelijks ervaring met muziek en is ervan overtuigd dat het bij muziekles gaat om een talent
dat ze niet hebben (Meeuwis, 2015). Hoewel de overheid subsidies geeft worden er geen inspectie of richtlijnen aangeleverd voor bijvoorbeeld de hoeveelheid uren die nodig is om muziek op de pabo te leren (Bussemaker, 2017). Bovendien moeten pabo’s zelf eenzelfde bedrag als wat er voor de subsidie is aangevraagd, bijleggen.
Dit gaf aanleiding te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om binnen de bestaande situatie studenten meer het gevoel te geven dat ze wel muzikaal competent zijn. Het is belangrijk dat studenten zich competenter gaan voelen om in hun eigen (stage) school muziekles te durven geven.
Muzikaliteit ontwikkelen
Student: ‘Ik ben gewoon niet muzikaal!’
Zowel groepsleerkrachten als studenten zijn vaak niet overtuigd van hun muzikaliteit (Honing, 2015) en laten zich belemmeren door eigen overtuigingen of oordeel hierover. Dweck (2005) noemt dit ‘fixed mindset’. Als er ooit iemand kritisch is geweest over het muzikale gedrag van de student is de motivatie om muziek te leren vaak levenslang verstoord. Echter, iedereen is muzikaal en kan muzikaliteit ontwikkelen (Honing, 2015).
Studenten voelen zich onzeker en hebben weinig vertrouwen in hun mogelijkheden om zich muzikaal te ontwikkelen (Van Schilt-Mol e.a., 2011 zoals beschreven in Nieuwmeijer, 2014). Dit terwijl ieder mens de behoefte heeft om zich competent te voelen volgens de theorie van autonomie, relatie en competentie (Deci en Ryan, 2004).
Hoe krijg je het gevoel: ‘Ik kan muziekles geven?’
Een gevoel van competentie krijg je door een samenspel van factoren: voldoende uitdaging, ruimte om te laten zien wat je kan, aanbod van ondersteuning dat je krijgt en de grenzen en toetsen (Stevens, 2004). Voor muziek zijn oefenen en herhalen van kennis en vaardigheid belangrijk. (Koopman et.al., 2005)
Mindset veranderen
Het veranderen van je attitude naar een groeiende muzikale mindset (Dweck, 2004) is de taak van de leerkracht, onder andere door perspectief te bieden om muziek te kunnen leren (Evans, 2015) door een veilige krachtige leeromgeving te creëren en door het geven van opbouwende feedback (Hattie & Timperly, 2007).
Waarom differentiëren met peer teaching?
Peer-teaching, het leren van en met elkaar, zorgt voor het verlagen van de leerdrempel. Studenten durven aan hun peers meer vragen te stellen. (Keer, 2007) Dit doet een prachtig appèl op de relatie tussen studenten, het zelfvertrouwen van de student en het gevoel van competentie. (Stevens, 2004; Briggs, 2013)
Illustratie: Dagmar Baars 2017
Onderzoek
Het onderzoek van de invloed van niveaudifferentiatie op peer-teaching bestond uit een ‘0 meting’ naar gevoel van muzikale competentie op basis van de 5 domeinen (luisteren, zingen, maken, bewegen en noteren) van het Klank-, Vorm- en Betekenismodel (KVB-Model) (Lei et al., 2015) en een behoeftenpeiling onder studenten en docenten muziek pabo.
Figuur 1 KVB model (Lei et.al.,2015)
Hoe muzikaal competent voelt de student zich?
Studenten bepaalden voor en na elke muziekles hoe muzikaal competent ze zich over de aan bod komende domeinen voelden. Dit werd gemeten met de Perceived Competence Scale (Williams & Deci, 1996) gecombineerd met de domeinen van het KVB-model.
Figuur 2 vragenlijst muzikale competentie (klik op de afbeelding om te vergroten)
Studenten telden hun score op en bepaalden hun algemeen gevoel van muzikale competentie. De docent verdeelde de studenten in drie niveau groepen. Een groep ‘laag’ muzikaal competent, een groep ‘gemiddeld’ competent en een groep ‘hoog’ muzikaal competent.
Uitdagende niveauopdrachten
Uit de niveaugroep ‘hoog’ zijn studenten gevraagd voor de rol van begeleider. In elke les gaf de docent drie uitdagende niveauopdrachten.
De muziekdocent gaf elke les drie niveaudoelen. Uit de niveaugroep ‘hoog’ werden studenten gevraagd voor de rol van student muziekspecialist. In het groepswerk van die les werd de klas verdeeld in heterogene groepen en per groep was één student de muziekspecialist. De docent laveerde tussen de verschillende groepen.
Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is
Het werken met peer-teaching en niveaudifferentiatie heeft op De Kempel een positief effect op het gevoel van muzikale competentie bij 2ejaars studenten. Aan het einde van het onderzoekstraject werd de niveaugroep ‘laag competent’ kleiner, de middengroep en de niveaugroep ‘hoog competent’ werd groter.
Figuur 3 cohort laag ’80’, midden ‘110’, hoog ‘140’ verandering gedurende drie metingen
Echter, de niveaugroep ‘hoog competent’ werd door niveau differentiatie weinig uitgedaagd omdat de toetsdoelen hetzelfde bleven.
Wat kan de muziekdocent doen?
Contact- en oefentijd voor muziekaanbod optimaliseren door niveaudifferentiatie met peer-teaching is aan te bevelen. Het in kaart brengen van de muzikale beginsituatie is een voorwaarde om een beeld te krijgen van de verschillende muzikale niveaus van het gevoel van competentie. Dit kan eenvoudig door studenten uit te dagen met muzikale lesactiviteiten met opbouw en niveaudifferentiatie en daarnaast ook ruimte voor verwerking en oefentijd waarbij studenten elkaar (peer)feedback geven.
Doorlezen of kijken?
Bijkerk, L. & Heide, W. van der. (2016). Activerende didactiek. Gevarieerd lesgeven in het hoger beroepsonderwijs. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Briggs, S. (2013). How Peer Teaching Improves Student Learning band 10 ways to encourage it. Binnengehaald op 24 april 2017 van http://www.opencolleges.edu.au/informed/features/peer-teaching/
Dweck, C. & Swart, Y. (2008). Mindset: De weg naar een succesvol Leven: Ouderschap, bedrijfsleven, sport, relaties. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
Evans, P. (2015). Self-determination theory: An approach to motivation in music education Musicae Scientiae Vol. 19(1) 65-83. Binnengehaald oktober 2016: http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/1029864914568044
Hattie, J. & Timperley, H. (2007). The Power of Feedback. Review of educational research, March 2007, 77(1), 81-112.
Honing, H.J. (2012). Iedereen is muzikaal. Wat we weten over het luisteren naar muziek. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.
Keer, H. van., et al. (2007). Peer tutoring in het hoger onderwijs. Een studie naar tutorgedrag binnen een online en face-to-face setting. Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, 1, 32-44.
Koopman, F. C. (2005). Ontwikkelingsstadia in het leren van kunst, literatuur en muziek. Stadia in de muzikale en artistieke ontwikkeling (p 18-35). Cultuur + Educatie 14 Cultuurnetwerk Nederland Utrecht. Binnengehaald 6 november 2016 van http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/Publicaties/pdf/cpluse14.pdf
Meeuwis, V. (2015). Wat weten we over muziekonderwijs? Verslag van een bijeenkomst met wetenschap en praktijk. Landelijk Kennis Centrum Amateurkunst. Binnengehaald sept. 2016 van http://www.lkca.nl/~/media/downloads/bijeenkomsten/verslag_wat_weten_we_over_muziekonderwijs.pdf
Scherder, E. (2013). Wat gebeurt er in je hersenen als je muziek luistert? https://www.youtube.com/watch?v=9Kq3rwjMxTE
Stevens, L. (2004). Zin in school. Amersfoort: CPS.
Williams, G. C. & Deci, E. L. (1996). Internalization of biopsychosocial values by medical students: A test of self-determination theory: perceived competence scale. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 767-779. Binnengehaald op 5 november 2016 van http://selfdeterminationtheory.org/perceived-competence-scales/
Auteur
Anne-Marie Smeets-Sloekers is sinds 2004 opleidingsdocent muziek aan Hogeschool de Kempel in Helmond. Sinds 2016 volgt zij de Master Leren en Innoveren.
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.